Na czwartym spotkaniu Zamorskiego Klubu Czytelniczego rozmawialiśmy o numerze czasopisma „Literatura na Świecie” poświęconym Antylom.
Zaproponowaliśmy lekturę następujących tekstów:
- Patrick Chamoiseau, „Co zrobić ze słowami?”, przeł. Anna Wasilewska
- Raphaël Confiant, „Praktyczne dylematy piśmiennictwa kreolskiego”, przeł. Anna Wasilewska
- Marlon James, „Niepokalana”, przeł. Aga Zano
- Jamaica Kincaid, „Turysta”, przeł. Teresa Tyszowiecka blasK!
- Jamaica Kincaid, „Białe klify Dover”, przeł. Teresa Tyszowiecka blasK!
- Kei Miller, „Ta biała z aparatem”, przeł. Tomasz S. Gałązka
- Kei Miller, „Wyspy miłości i nienawiści”, przeł. Bartosz Wójcik
- Kei Miller, wiersze: „Niezamieszkana”, „Hymn do ptaków”, „Na długą, długą podróż 28 000 gumowych kaczuszek”, przeł. Grzegorz Czemiel
Patrick Chamoiseau – ur. 1953, pisarz martynikański
Wraz z Raphaëlem Confiantem i Jeanem Bernabé twórca literackiego nurtu kreolskości (créolité), upominającego się o zachowanie wielokulturowej tożsamości Antyli Francuskich.
Po ukończeniu wydziału prawa i ekonomii politycznej pracował jako działacz społeczny najpierw we Francji, potem na Martynice, dokąd wrócił na stałe w 1986. Zafascynowany etnografią, interesował się ginącą kulturą wyspy, badał dynamikę języka kreolskiego, znaczenie gawędy i rolę gawędziarza.
Pisał powieści, m.in. „Chronique des sept miseres” (1986, Kronika siedmiu nieszczęść), „Solibo magnifique” (1988), „Texaco” (1999, przeł. Adam Szymanowski; wyd. oryg. 1996), oraz książki autobiograficzne: „Antan d’enfance” (1990, Dawne czasy dzieciństwa), „Chemin d’école” (1994, Droga do szkoły), „A bout d’enfance” (2005, U kresu dzieciństwa).
Wraz z Raphaëlem Confiantem jest autorem manifestu „Éloge de la créolité” (1989, Pochwała kreolskości) oraz eseju „Lettres créoles: tracées antillaises et continentales de la littérature, Haiti, Guadeloupe, Martinique, Guyane, 1635–1975” (1991, Literacka kultura kreolska: antylskie i kontynentalne szlaki literackie, Haiti, Gwadelupa, Martynika, Gujana, 1635–1975).
Z Édouardem Glissantem napisał dwa tomy esejów: „Quand les murs tombent, l’identité nationale hors-la-loi?” (2007, Czy kiedy padają mury, tożsamość narodowa jest poza prawem?) oraz „L’Intraitable beauté du monde” (2009, Nieznośne piękno świata).
Jest autorem scenariuszy filmowych, komiksów i twórcą gier komputerowych.
Raphaël Confiant – ur. 1951, pisarz i eseista martynikański
Współtwórca nurtu kreolskości i współautor (z Patrickiem Chamoiseau, manifestu „Éloge de la créolité” (1989, Pochwała kreolskości) oraz eseju „Lettres créoles: tracées antillaises et continentales de la littérature, Haiti, Guadeloupe, Martinique, Guyane, 1635–1975” (1991, Literacka kultura kreolska: antylskie i kontynentalne szlaki literackie, Haiti, Gwadelupa, Martynika, Gujana, 1635–1975).
Studiował nauki polityczne we Francji. Mieszka na Martynice. Pisze po kreolsku i po francusku. Wykłada literaturę i nauki humanistyczne na Université des Antilles et de la Guyane.
Pierwszych pięć powieści, w tym „Bitako‐a” (1985) i „Marisosé” (1987), śladem haitańskiego pisarza Frankétienne’a napisał po kreolsku. Z uwagi na niedużą grupę odbiorców czytających w języku kreolskim kolejne powieści, opowiadania i eseje pisał po francusku.
Wydał blisko czterdzieści tomów prozy, m.in. „Le Nègre et l’Amiral” (1988, Murzyn i Admirał), „Eau de café” (1991, Woda do kawy), „Le Meurtre du Samedi-Gloria” (1997, Zabójstwo w Wielką Sobotę), „La lessive du diable” (2000, Diabelski opierunek), „La Panse du Chacal” (2004, Kałdun szakala), „Grand Café Martinique” (2020); tomy opowiadań, w tym „Ravines du devant-jour” (1993, Koleiny o świcie), „Commandeur du sucre” (1994, Nadzorca cukru), „Le Barbare enchanté” (2003, Zaczarowany barbarzyńca); baśnie: „Les Maîtres de la parole créole” (1995, Mistrzowie mowy kreolskiej), „Contes créoles” (1995, Baśnie kreolskie).
Jest także autorem eseju „Aimé Césaire: une traversée paradoxale du siècle” (1993, Aimé Césaire: paradoksalna przeprawa przez stulecie), w którym krytykuje ideę négritude i jej twórcę. Dotąd u nas nietłumaczony.
Marlon James – ur. 1970, jamajski prozaik
Autor prozy związanej z kolonialną historią rodzinnej wyspy, powieści „Diabeł Urubu” (2010; wyd. oryg. „John Crow’s Devil”, 2005) i „Księga nocnych kobiet” (2017; wyd. oryg. „A Book of Night Women”, 2014), „Krótka historia siedmiu zabójstw” (2014, „A Brief History of Seven Killings”), a także trylogii Ciemnej Gwiazdy („Dark Star”), osadzonego w Afryce cyklu science fiction, z którego jak dotąd premierę miały dwa tomy. Pierwszy z nich to znany z polskiego przekładu „Czarny Lampart, Czerwony Wilk” (2021; wyd. oryg. „Black Leopard, Red Wolf”, 2019), drugi, „Moon Witch, Spider King” ukazał się w 2022. James zaczynał jako grafik.
Pisze także eseje (m.in. o muzyce pop i kulturze wizualnej), a w duecie ze swoim redaktorem Jakiem Morrisseyem współtworzy podkast literacki „Marlon and Jake Read Dead People”.
Powieści Jamesa tłumaczył na polski Robert Sudół.
Jamaica Kincaid – ur. 1949, prozaiczka pochodząca z Antigui
Profesorka Uniwersytetu Harwardzkiego, autorka wielu książek, m.in. zbioru krótkich tekstów „At the Bottom of the River” (1983), powieści „Annie John” oraz „Lucy”, w której nietrudno dostrzec wątki autobiograficzne. Sporo tekstów, wśród nich powieść „Autobiografia mojej matki” (1996, przeł. Ewa Horodyska, wyd. oryg. „The Autobiography of My Mother”), poświęciła relacjom matek i córek.
Krytyczka kolonializmu i nierówności społecznych, autorka głośnego eseju „A Small Place” (1988).
Kincaid publikuje m.in. na łamach „New Yorkera” i „The Paris Review”.
Kei Miller – ur. 1978, jamajski poeta, prozaik i eseista urodzony w Kingston
Obecnie mieszka w Stanach Zjednoczonych. Studiował na Uniwersytecie Indii Zachodnich w Mona na Jamajce, a po przeniesieniu się do Wielkiej Brytanii na uczelniach w Manchesterze i Glasgow.
Redaktor antologii „New Caribbean Poetry” (2007), autor zbioru opowiadań „The Fear of Stones” (2006), podejmujących m.in. temat homofobii na Jamajce, tomu esejów „Writing Down the Vision” (2013), powieści: „The Same Earth” (2008), „Ostatnia Kobieta-Wyrocznia” (2012, przeł. Bohdan Maliborski; wyd. oryg. „The Last Warner-Woman”, 2011) i „Augustown” (2016), oraz książek poetyckich, m.in. „A Light Song of Light” (2010) i „The Cartographer Tries to Map a Way to Zion” (2014).
„Things I Have Withheld” (2021), najnowszy tom esejów, zawiera m.in. listy do (nieżyjącego od trzydziestu pięciu lat) Jamesa Baldwina, analizę trynidadzkiej i jamajskiej kultury karnawałowej oraz autobiograficzne spojrzenie na konstrukt rasy.
Źródło biogramów: „Literatura na Świecie” nr 11–12/2022 Antyle